Máy tính lượng tử (Quantum Computer) là một loại máy tính sử dụng các nguyên lý của cơ học lượng tử để thực hiện các phép tính. Khác với máy tính cổ điển sử dụng bit (có giá trị 0 hoặc 1), máy tính lượng tử sử dụng qubit (quantum bit), có thể tồn tại ở nhiều trạng thái cùng lúc nhờ vào hai hiện tượng lượng tử: chồng chập lượng tử (superposition) và vướng víu lượng tử (entanglement). Điều này cho phép máy tính lượng tử xử lý thông tin với tốc độ vượt trội so với máy tính truyền thống trong một số bài toán cụ thể.

Nguyên lý hoạt động của máy tính lượng tử

Qubit (Quantum Bit)

• Qubit là đơn vị cơ bản của máy tính lượng tử.
• Khác với bit cổ điển (chỉ có thể là 0 hoặc 1), qubit có thể tồn tại ở trạng thái chồng chập (superposition), tức là đồng thời là 0 và 1 với các xác suất khác nhau.
• Trạng thái của qubit được biểu diễn bằng một vectơ trong không gian Hilbert.

Chồng chập lượng tử (Superposition)

• Một qubit có thể tồn tại ở nhiều trạng thái cùng lúc, cho phép máy tính lượng tử thực hiện nhiều phép tính song song.
• Ví dụ: 2 qubit có thể biểu diễn 4 trạng thái cùng lúc (00, 01, 10, 11), trong khi 2 bit cổ điển chỉ biểu diễn được 1 trạng thái tại một thời điểm.

Vướng víu lượng tử (Entanglement)

• Các qubit có thể liên kết với nhau thông qua hiện tượng vướng víu lượng tử, tạo ra mối quan hệ phụ thuộc giữa chúng.
• Khi thay đổi trạng thái của một qubit, trạng thái của qubit liên kết cũng thay đổi ngay lập tức, bất kể khoảng cách giữa chúng.

Giao thoa lượng tử (Quantum Interference)

• Máy tính lượng tử sử dụng giao thoa lượng tử để tăng cường xác suất của kết quả đúng và giảm xác suất của kết quả sai.

Chồng chập lượng tử (Superposition)

• Một qubit có thể tồn tại ở nhiều trạng thái cùng lúc, cho phép máy tính lượng tử thực hiện nhiều phép tính song song.
• Ví dụ: 2 qubit có thể biểu diễn 4 trạng thái cùng lúc (00, 01, 10, 11), trong khi 2 bit cổ điển chỉ biểu diễn được 1 trạng thái tại một thời điểm.

Vướng víu lượng tử (Entanglement)

• Các qubit có thể liên kết với nhau thông qua hiện tượng vướng víu lượng tử, tạo ra mối quan hệ phụ thuộc giữa chúng.
• Khi thay đổi trạng thái của một qubit, trạng thái của qubit liên kết cũng thay đổi ngay lập tức, bất kể khoảng cách giữa chúng.

Giao thoa lượng tử (Quantum Interference)

• Máy tính lượng tử sử dụng giao thoa lượng tử để tăng cường xác suất của kết quả đúng và giảm xác suất của kết quả sai.
• Ứng dụng tiềm năng của máy tính lượng tử
• Mật mã học: Phá vỡ các hệ thống mã hóa hiện tại (ví dụ: RSA) bằng thuật toán Shor.
• Tối ưu hóa: Giải quyết các bài toán tối ưu hóa phức tạp trong logistics, tài chính, và quản lý chuỗi cung ứng.
• Mô phỏng lượng tử: Mô phỏng các hệ thống lượng tử phức tạp trong hóa học, vật lý, và khoa học vật liệu.

• Trí tuệ nhân tạo: Tăng tốc độ huấn luyện các mô hình AI và xử lý dữ liệu lớn.
• Các công ty và tổ chức nghiên cứu máy tính lượng tử
• IBM: Phát triển máy tính lượng tử thông qua nền tảng IBM Quantum Experience.
• Google: Đạt được “ưu thế lượng tử” (quantum supremacy) vào năm 2019 với bộ xử lý Sycamore.
• Intel: Nghiên cứu và phát triển phần cứng lượng tử.
• Rigetti Computing: Cung cấp dịch vụ điện toán lượng tử đám mây.
• D-Wave: Chuyên về máy tính lượng tử sử dụng phương pháp “annealing” (ủ lượng tử).
• Tương lai của máy tính lượng tử
• Máy tính lượng tử phổ thông: Các nhà khoa học đang hướng tới việc phát triển máy tính lượng tử phổ thông (universal quantum computer) có thể giải quyết nhiều loại bài toán khác nhau.
• Cải thiện độ ổn định: Nghiên cứu về qubit bền vững hơn và các phương pháp sửa lỗi lượng tử (quantum error correction).
• Ứng dụng thực tế: Máy tính lượng tử dự kiến sẽ được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực như y tế, tài chính, và khoa học vật liệu trong tương lai.
• Máy tính lượng tử là một trong những công nghệ tiên tiến nhất hiện nay, hứa hẹn mang lại những đột phá lớn trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, việc phát triển và ứng dụng rộng rãi vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua.

Nguồn : Hà Thu