Sự ra đời của Cờ vua

Cờ vua xuất hiện từ rất lâu, có mặt ở nhiều quốc gia, với số lượng người chơi lên tới hàng trăm triệu người cho thấy sự phổ biến của nó với nhiều lợi ích mang lại.

“Chẳng có ai biết được con số chính xác là bao nhiêu, thậm chí là gần gần đúng, và chẳng ai có thể tự nhận là mình biết” — Edward Winter

Lịch sử cờ vua bắt nguồn từ khoảng 1500 năm trước, bắt đầu ở Bắc Ấn Độ và sau đó phổ biến ra toàn lục địa Châu Á. Cờ vua được đem đến Châu Âu bởi Đế quốc Hồi giáo Ả Rập. Luật chơi cờ vua thay đổi rất nhiều lần cho đến thập kỷ 1880. Giải vô địch cờ vua thế giới chính thức đầu tiên được tổ chức vào năm 1886. Sự phát minh của cơ sở dữ liệu và phần mềm cờ vua (đối với cờ mua máy tính) vào thế kỷ 20 đã cách mạng hóa môn cờ vua và sự góp sức trong việc phân tích, lưu trữ với máy tính.

Và đã có 7 quốc gia được tuyên bố cờ vua có nguồn gốc từ quốc gia của họ, trong đó phải kể đến Trung Quốc, Ấn Độ, Ai-cập, Hy Lạp, Assyria, Persia (Ba Tư) và Arabia (Ả rập).

Theo đó,  Cờ Vua – hay dạng nguyên thủy của Cờ Vua – đươc cho là đã được chơi lần đầu tiên bởi Aristotle, Yafet Ibn Nuh (Japhet – con trai của Noah),  Sam be Nuh (Shem),  Solomon.

Dựa vào những giả thuyết khác nhau, cùng với sự phát triển và văn minh của nhân loại,nhiều người cho rằng Cờ vua có nguồn gốc từ Ấn Độ.

Một truyền thuyết cổ kể rằng nhiều trẻ em có thể đọc về vị vua độc tài Ấn Độ Shihram và một nhà thông thái trong vương quốc của ông. Nhà thông thái muốn thuyết phục vua Shilhram về tầm quan trọng của mỗi người dân trong vương quốc. Vì thế, ông ta phát minh ra một trò chơi để thể hiện một vương quốc bao gồm vua, hoàng hậu, tháp, giáo sĩ trưởng, hiệp sĩ, và quân lính, mọi thành phần đều quan trọng.

Nhà vua trở nên cực kỳ thích thú trò chơi và hiểu rằng trò chơi mô phỏng đời thực. Nên ông ra lệnh cho mọi người trong vương quốc chơi cờ vua. Shihram ban tặng nhà thông thái bất cứ số vàng và bạc nào mà ông ta muốn, nhưng nhà thông thái không muốn bất cứ kho báu nào.

Nhà thông thái cùng với nhà vua đi đến bàn cờ và nhờ ông ấy đặt một hạt lúa mì lên ô vuông đầu tiên, hạt thứ hai lên ô thứ hai và cứ tiếp tục nhân đôi cho đến khi toàn bộ bàn cờ đầy hạt.

Đầu tiên nhà vua cảm thấy cực kỳ xúc phạm nhưng ông vẫn ra lệnh cho người hầu làm theo ước muốn của nhà thông thái. Những người hầu tuyệt vọng truyền đạt lại rằng khối lượng hạt lúa mì để dùng cho nhiệm vụ nhà vua giao không tồn tại.

Nhà vua hiểu ngay nhà thông thái muốn dạy ông bài học thứ hai. Giống như quân tốt trong cờ vua, bạn không nên bao giờ đánh giá thấp những thứ nhỏ bé trong cuộc sống, và đặc biệt là không bao giờ chủ quan, và coi thường đối thủ của mình.

Về ghi chép và cách đọc

Chaturanga là tên trò chơi Cờ vua cổ đại của Ấn Độ. Giả thuyết “Gốc Ấn Độ” xác định đây là phiên bản nguyên thủy, sơ khai nhưng toàn vẹn nhất về đặc trưng của cờ vua. Và từ Chaturanga, các phiên bản Cờ khác dần xuất hiện trên cơ sở tiếp thu, cải biến

Tuy vậy, việc sử dụng Voi trong quân sự cũng khá thông dụng ở Ba Tư, do đó, một số tác giả cũng cho rằng Cờ Vua cũng có nguồn gốc từ Ba Tư, khi mà Chatrang (cờ vua) trong tiếng Ba Tư có nguồn gốc từ từ “Chaturanga” trong tiếng Sanskrit.

Tất cả những nguồn này đều chứng minh rằng trò chơi Chatrang đã được biết đến và trở nên phổ biến, ít nhất là đối với tầng lớp quý tộc từ rất sớm – vào  khoảng đầu thế kỷ 7, hoặc thậm chí là cuối thế kỷ 6.

Murray trong quyển sách về lịch sử cờ vua của mình cho rằng lịch sử cờ vua bắt đầu ở Bắc Ấn Độ, đến Ba Tư và lan rộng khắp Châu Á.

Ở phương Đông, ví dụ như Ấn Độ hoặc Ba Tư, cờ vua trở thành một phần trong chương trình giáo dục phong nhã của giới quý tộc.

Lúc ấy, những từ như “Shāh!” – tiếng Ba Tư có nghĩa là vua, hoặc “Shāh Māt!” – vị vua bất lực, được sử dụng trong những ván cờ.

Những từ này rất giống với từ chúng ta dùng hiện nay như “chiếu” và “chiếu tướng”. Những luật lệ này đã rất giống những luật chơi cờ vua mà chúng ta biết hiện tại.

Murray mô tả nguồn gốc của cờ vua, tên là Shatranj. Sau đó ông đưa ra vai trò của cờ vua ở Châu Âu thời Trung Cổ, làm thế nào mà trò chơi này du hành từ Trung Đông đến Nga và sau đó là Tây Âu.

Sau đó ít lâu, người Ả rập thống trị đế chế Ba Tư. Họ cũng tiếp nhận trò chơi hoàng tộc này, và phát triển nó thành Satranji – một phiên bản cải tiến theo cách của người Ả rập. Văn bản tiếng Ả rập đầu tiên nói về điều này được tìm thấy trong bài thơ của Farazdaq’s, được xuất bản vào năm 728. Sau đó, những quyển sách hướng dẫn hoàn chỉnh về luật chơi và khoa học, nghệ thuật chơi Cờ vua đã xuất hiện vào thế kỷ 9.

Môn cờ vua liên tục thay đổi cho đến khi Wilhelm Steinitz trở thành nhà vô địch cờ vua thế giới đầu tiên vào năm 1886. Môn cờ vua xưa rất khó nhận ra khi ta nghĩ về cờ vua hiện đại: từ một môn thể thao thống trị bởi quyết định quán tính cho đến những trận đấu giữa các phần mềm cờ vua.