I. Cách dạy trẻ theo văn hóa phương Đông

1. Đặc trưng của triết lý nuôi dạy trẻ phương Đông

• Tính tập thể và giá trị gia đình: Văn hóa phương Đông nhấn mạnh vai trò của gia đình, cộng đồng, đặt lợi ích tập thể lên trên cá nhân. Thành công của trẻ được xem là niềm tự hào và danh dự của cả gia đình .
• Hiếu kính và tôn trọng người lớn: Trẻ được dạy phải kính trọng, vâng lời cha mẹ, ông bà, thầy cô. Giá trị “hiếu” (filial piety) là nền tảng đạo đức quan trọng, ảnh hưởng đến mọi hành vi ứng xử của trẻ  .
• Kỷ luật và kiểm soát cảm xúc: Cha mẹ phương Đông thường đề cao sự kỷ luật, kiểm soát cảm xúc, mong muốn trẻ biết kiềm chế bản thân, tuân thủ các quy tắc xã hội, tránh làm mất mặt gia đình .
• Thành tích học tập: Học vấn được coi là con đường chính để thăng tiến, nâng cao vị thế xã hội. Cha mẹ thường đặt kỳ vọng cao vào thành tích học tập, đầu tư nhiều cho việc học của con, đôi khi hy sinh thời gian vui chơi, sáng tạo .
• Quan hệ cha mẹ – con cái theo mô hình thứ bậc: Cha mẹ giữ vai trò quyết định, trẻ ít có quyền tự chủ, thường phải tuân theo định hướng của người lớn

2. Thực tiễn nuôi dạy trẻ

• Phong cách nuôi dạy nghiêm khắc (authoritarian): Cha mẹ kiểm soát chặt chẽ, ít thể hiện sự ấm áp, nhưng lại quan tâm sâu sắc đến sự phát triển của con (khái niệm “guan” trong văn hóa Trung Hoa: vừa quản lý vừa chăm sóc) .
• So sánh, tạo động lực bằng sự xấu hổ: Cha mẹ thường dùng sự so sánh với bạn bè, anh chị em để thúc đẩy trẻ cố gắng, tránh làm “mất mặt” gia đình .
• Ít trao quyền tự quyết: Cha mẹ quyết định phần lớn các hoạt động, định hướng học tập, lựa chọn bạn bè, hoạt động ngoại khóa cho trẻ .

3. Những thay đổi hiện đại

• Hòa nhập các giá trị phương Tây: Ngày nay, nhiều gia đình phương Đông đã bắt đầu kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, chú trọng hơn đến sự phát triển cá nhân, tự chủ, cảm xúc của trẻ .
• Phong cách nuôi dạy kết hợp (authoritative): Sự kết hợp giữa kiểm soát và ấm áp, lắng nghe, tôn trọng cảm xúc, khuyến khích trẻ tự lập, sáng tạo .
• Khuyến khích tham gia hoạt động ngoại khóa: Nhiều cha mẹ đã nhận ra giá trị của các hoạt động kỹ năng, sáng tạo, thể thao bên cạnh học tập truyền thống

1. Hiểu và tôn trọng giá trị truyền thống của cha mẹ

• Khởi đầu bằng sự đồng cảm: Thừa nhận những nỗ lực, hy sinh và kỳ vọng của cha mẹ đối với con cái. Nhấn mạnh rằng mục tiêu chung là giúp trẻ phát triển toàn diện, thành công và hạnh phúc .
• Lắng nghe và đối thoại: Tạo không gian để cha mẹ chia sẻ lo lắng (sợ con xao nhãng học tập, sợ mất gốc văn hóa, sợ quá tải…), từ đó giải thích và đồng hành cùng cha mẹ .

2. Tham gia các lớp kỹ năng, câu lạc bộ ngọai khóa

a. Lợi ích phát triển trí tuệ

• Cờ vua/cờ tướng: Rèn luyện tư duy logic, khả năng tập trung, trí nhớ, kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy chiến lược. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ chơi cờ thường có thành tích học tập toán, đọc hiểu tốt hơn bạn cùng lứa    .
• Hoạt động sáng tạo: Kích thích trí tưởng tượng, khả năng đổi mới, phát triển đa trí thông minh (ngôn ngữ, không gian, vận động, cảm xúc…)   .

b. Lợi ích phát triển cảm xúc – xã hội

• Rèn luyện kiên trì, tự kiểm soát: Tham gia các hoạt động có tính cạnh tranh, hợp tác giúp trẻ học cách chấp nhận thất bại, kiên trì, tự điều chỉnh cảm xúc  .
• Kỹ năng giao tiếp, hợp tác: Câu lạc bộ là môi trường lý tưởng để trẻ học cách làm việc nhóm, tôn trọng người khác, phát triển kỹ năng xã hội, tăng sự tự tin   .
• Hòa nhập và hiểu biết văn hóa: Tham gia các hoạt động đa dạng giúp trẻ mở rộng mối quan hệ, hiểu và tôn trọng sự khác biệt .

c. Lợi ích cho trẻ đặc biệt (ADHD, tự kỷ…)

• Cải thiện tập trung, kiểm soát hành vi: Cờ và các hoạt động có cấu trúc giúp trẻ tăng khả năng tập trung, giảm tăng động, phát triển kỹ năng xã hội .

d. Lợi ích về sức khỏe tinh thần và thể chất

• Giảm căng thẳng, tăng hạnh phúc: Trẻ tham gia hoạt động ngoại khóa có mức độ hài lòng, lạc quan, sức khỏe tổng thể tốt hơn  .

3. Những lo lắng của cha mẹ

• Sợ ảnh hưởng học tập: hoạt động ngọai khóa không làm giảm thành tích học tập, thậm chí còn giúp trẻ học tốt hơn nhờ phát triển tư duy, kỹ năng quản lý thời gian   .
• Sợ quá tải: cha mẹ cho con thử nghiệm từng bước, lựa chọn hoạt động phù hợp với sở thích và năng lực, không ép buộc quá nhiều .
• Sợ mất gốc văn hóa: các hoạt động như cờ, nghệ thuật, kỹ năng sống hoàn toàn có thể lồng ghép giá trị truyền thống, giúp trẻ tự tin, trải nghiệm, tương phát và phát triển kỹ năng sống.

Kết luận

Cách dạy trẻ theo văn hóa phương Đông có nhiều ưu điểm về kỷ luật, tôn trọng, thành tích học tập, nhưng cũng cần thích nghi với bối cảnh hiện đại để phát triển toàn diện cho trẻ. Việc sớm cho trẻ tham gia các lớp kỹ năng, câu lạc bộ sáng tạo không chỉ giúp trẻ phát triển trí tuệ, cảm xúc, xã hội mà còn phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, đáp ứng nhu cầu hội nhập và phát triển của thế kỷ 21.

KidsCre8tive luôn đồng hành cùng cha mẹ trên hành trình phát triển của trẻ

KidsCre8tive